नमस्कार विद्यार्थी मित्र मैत्रिनिनो आजच्या लेखात मध्ये आपण विज्ञान विषयातील जीवनसत्वे टॉपिक अभ्यासणार आहे त्यामध्ये आपण सर्वप्रथम जीवनसत्वे म्हणजे काय हे बघूया जीवनसत्वाची व्याख्या बघूया त्यानंतर जीवनसत्वाचे प्रकार बघूया आणि शेवटी सर्व जीवन्सात्वाबद्दल सर्व माहिती तक्त्याच्या मदतीने थोडक्यात जाणून घेऊया. तर चला सुरु करूया आजचा टॉपिक जीवनसत्वे व त्यांची संपूर्ण माहिती
 |
| जीवनसत्वे व त्यांची संपूर्ण |
जीवनसत्वे म्हणजे काय?
सर्व प्राण्यांच्या वाढीसाठी ज्याप्रमाणे कार्बोदके मेद आणि प्रथिने यांची आवश्यकता असते त्याचप्रमाणे काही विशिष्ट कार्बनी संयुगाची सुद्धा आवश्यकता असते त्याच कार्बनी संयुगांना जीवनसत्वे असे म्हणतात. मानवी शरीराला जीवनसत्वाची एकदम कमी प्रमाणात गरज असते जीवनसत्वे हे असे पदार्थ आहे जे मानवी शरीराच्या वाढीसाठी आणि जखमा दुरुस्त करणे, निरोगी हाडे व ऊती राखणे, रोगप्रतिकारक
शक्तीच्या योग्य कार्यासाठी आणि इतर जैविक कार्यांमध्ये मोठी भूमिका बजावते
जलविद्राव्य (पाण्यात विरघळणारी) | Water Soluble Vitamin
स्निग्ध विद्राव्य (स्निग्ध पदार्थात विरघळणारी ) | Fat Soluble Vitamin
ह्या प्रकारतील जीवन्सात्वांमध्ये मुख्यतः जीवनसत्व अ, ड, इ आणि क या जीवनसत्वांचा समावेश होतो ह्या प्रकारातील जीवनसत्वे ही प्राण्यांच्या शरीरात साठवली जाऊ शकतात ही जीवनसत्वे शरीतील स्निग्ध(चरबी) पेशी आपल्या मध्ये शोषून घेतात आणि शरीराच्या आवश्यकतेनुसार शरीराला पुरवली जातात.
आता आपण सर्व जीवनसत्वांचे शास्त्रीय नावे, त्यांचे उपयोग आणि त्यांच्या कमतरते मुळे होणारे आजार या बद्दल जाणून घेऊया. त्यासाठी आपण पुढील तक्ता अभ्यासुया.
जीवनसत्वे तक्ता
|
अ.क्र. |
जीवनसत्व |
शास्त्रीय नाव |
जीवनसत्वाचा स्रोत |
उपयोग |
कमतरते मुळे होणारे आजार |
|
१ |
अ |
रेटीनॉल |
बटाटा, गाजर, भोपळे, |
अनेक अंगाना सामान्य रूपात ठेवण्यात मदत करते जसे की त्वचा, केस, नख, ग्रंथि, दात, मसूड़े आणि हाडे. |
रातांधळेपणा येतो |
|
२ |
ब१ |
थायामिन |
कडधान्य, यीस्ट, यकृत, |
चेतासंस्थेचे |
बेरीबेरी, भूक कमी होणे, वजन घटणे, पावले वाकडी होणे, हृदयाची गती कमी होणे, मेंदूवर परिणाम होणे,तोल जाणे |
|
३ |
ब२ |
रायबोफ्लेविन |
सर्व धान्य, दुग्धजन्य पदार्थ, |
चयापचय |
तोंडाच्या |
|
४ |
ब३ |
नायसीन |
दूध, टमाटे, उस, |
त्वचा व केस |
वल्कचर्म |
|
५ |
ब५ |
पॅन्टोथेनिक ऍसिड |
चिकन, ब्रोकोली, शेंगा आणि सर्व धान्यांमध्ये |
लाल |
थकवा, निद्रानाश, नैराश्य, चिडचिड, उलट्या, पोटदुखी, पाय जळणे आणि |
|
६ |
ब६ |
पायरिडॉक्सिन |
यकृत, पालेभाज्या, तृणधान्ये आणि |
सामान्य |
हृदय व |
|
७ |
ब७ |
बायोटिन |
हिरव्या पालेभाज्या, वाटाणा, तृणधान्ये, मोड आलेली तृणधान्ये, कोको, दूध, अंडे, कोंबडीचे मांस, यकृत |
मज्जासंस्थेच्या |
केस गळणे, डोळे, नाक, तोंड आणि |
|
८ |
ब९ |
फॉलिक ॲसिड किंवा फोलेट |
तृणधान्ये,हिरव्या भाज्या,केळी व पालक |
पेशीतील न्यूक्लिइक |
अतिसार,हिरडया सुजणे,अस्थिमज्जेची |
|
९ |
ब१२ |
सायनोकोबलामाईन किंवा कोब्रामाइड |
यकृत आणि वृक्क, मासे, दुग्धजन्य पदार्थ |
शरीराला |
एट्रोफिक |
|
१० |
क |
ॲस्कॉर्बिक ॲसिड किंवा एस्कॉर्बेट |
लिंबे, संत्री, द्राक्षे, |
संयोजी |
स्कव्र्ही, मनुष्याचे |
|
११ |
ड |
कॉलिकॅल्सिफेरॉल |
मासे, कोर्ड लिव्हर, ऑईल, अंडी सूर्याची कोवळी किरणे, शार्क व कॉड |
दात, हिरड्या, हाडे व |
अस्थिचा |
|
१२ |
इ |
टोकोफेरॉल |
अंकुरित कडधान्ये करडई, शेंगदाणा, मका व सरकी यांच्या तेलात, डाळी, हिरव्या पालेभाज्यांमध्ये |
निरोगी त्वचा |
कमकुवत |
|
१३ |
के |
नॅप्थोक्विनान |
कोबी, फुलकोबी, टोमॅटो, पालेभाज्या, सोयाबीन, |
रक्त |
रक्त गोठत |
आजच्या लेखात मध्ये आपण विज्ञान विषयातील जीवनसत्वे हा टॉपिक अभ्यासला. त्यामध्ये आपण सर्वप्रथम जीवनसत्वे म्हणजे काय हे बघितले जीवनसत्वाची व्याख्या बघितली त्यानंतर जीवनसत्वाचे प्रकार बघितले आणि शेवटी सर्व जीवन्सात्वाबद्दल सर्व माहिती तक्त्याच्या मदतीने सविस्तर पणे बघितली. अशा प्रकारे आपणला आजचा टॉपिक जीवनसत्वे व त्यांची संपूर्ण माहिती हा पूर्ण झाला.
