पुणे जिल्ह्याची संपूर्ण माहिती | Pune District Information In Marathi

नमस्कार मित्र मैत्रिनिनो आजच्या लेखात आपण महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्याची संपूर्ण माहिती बघणार आहे. त्यामध्ये सर्वप्रथम आपण पुणे जिल्ह्याच्या इतिहास बघणार आहे,त्यानंतर आपण पुणे जिल्ह्याची भौगोलिक माहिती, पुणे जिल्ह्याच्या सीमा, पुणे जिल्ह्याचे क्षेत्रफळ, तालुके किती व कोणते, जिल्ह्याची लोकसंख्या , वनक्षेत्र, नद्या, धरणे, हवामान, पिके या सर्वांबद्दल माहिती घेणार आहे आणि शेवटी आपण पुणे जिल्ह्यातील पर्यटन स्थळांबद्दल माहिती बघणार आहे. तर चला सुरु करूया आजचा लेख पुणे जिल्ह्याची संपूर्ण माहिती

पुणे जिल्ह्याची संपूर्ण माहिती | Pune Jilhyachi Sampurn Mahiti |Pune Jilha Mahiti In Marathi

पुणे जिल्ह्याचा इतिहास

• पुणे जिल्ह्याचा प्राचीन इतिहास सुमारे 2000 वर्षांपूर्वीचा आहे. जुन्नर तालुक्यातील कार्ला गुफांमध्ये या काळातील शिल्पे आणि लेणी आढळतात. या गुफांमध्ये भगवान बुद्ध आणि बोधिसत्वांच्या मूर्ती आहेत. कार्ला गुहांव्यतिरिक्त, पुणे जिल्ह्यात अनेक प्राचीन वस्त्या आणि गड-किल्ले आहेत. या वस्त्या आणि गड-किल्ल्यांवरून या जिल्ह्याचा प्राचीन इतिहास समजून घेता येतो.
• पुणे जिल्ह्याचा काही भाग यादव राजवटीखाली होता, तर काही भाग निजामशाही आणि आदिलशाही राजवटीखाली होता. या काळात, पुणे जिल्ह्याचा विकास झाला. अनेक नवीन गावांची स्थापना झाली आणि व्यापार वाढला. 13 व्या शतकात, यादव राजा कृष्णदेवराय यांनी पुणे शहराची स्थापना केली. पुणे शहर हे यादव साम्राज्याचे एक महत्त्वाचे व्यापारी केंद्र होते.
• अठराव्या शतकात, पुणे जिल्ह्याचा काही भाग शहाजीराजे भोसले यांच्या जहागिरीखाली होता. या जहागिरीमध्ये शिवनेरी किल्ला होता. इ.स. १६३० मध्ये शिवनेरी किल्ल्यावर छत्रपती शिवाजी महाराजांचा जन्म झाला. शिवाजी महाराजांनी पुणे जिल्ह्याचा विकास केला. त्यांनी पुणे शहराची नवीन राजधानी बनवली. पुणे जिल्ह्यातील अनेक गड-किल्ले त्यांनी जिंकले आणि त्यावर आपले नियंत्रण प्रस्थापित केले. शिवाजी महाराजांनी 1646 मध्ये सिंहगड किल्ला जिंकला. या किल्ल्याचे त्यांनी नाव “शिवनेरी” असे ठेवले.
• एकोणिसाव्या शतकात, पुणे जिल्हा ब्रिटिश राजवटीखाली आला. ब्रिटिशांनी पुणे शहरात अनेक सरकारी कार्यालये स्थापन केली. पुणे शहर हे ब्रिटिश राजवटीचे एक महत्त्वाचे केंद्र बनले. 1821 मध्ये, ब्रिटिशांनी पुण्यात एक छावणी स्थापन केली. ही छावणी पुणे शहराच्या विकासात महत्त्वाची भूमिका बजावली.
• स्वातंत्र्यानंतर, पुणे जिल्हा भारताचे एक महत्त्वाचे शहर बनले. पुणे शहर हे महाराष्ट्र राज्याचे सांस्कृतिक आणि शैक्षणिक केंद्र बनले. 1911 मध्ये, पुण्यात एक विद्यापीठ स्थापन करण्यात आले. हे विद्यापीठ महाराष्ट्रातील सर्वात जुने विद्यापीठ आहे.

पुणे जिल्ह्याच्या सीमा

पुणे जिल्हा हा महाराष्ट्रातील एक महत्त्वाचा जिल्हा आहे. या जिल्ह्याची सीमा चारही दिशांनी इतर जिल्ह्यांशी आणि राज्यांशी जोडली गेली आहे.

• उत्तरेस पुणे जिल्ह्याची सीमा अहमदनगर जिल्ह्याशी आहे. या सीमेची लांबी सुमारे 150 किलोमीटर आहे. या सीमेवर अनेक नद्या आणि नाले वाहतात. त्यापैकी प्रमुख नद्या म्हणजे भीमा, नीरा, इंद्रायणी आणि मुळा.
• पूर्वेस पुणे जिल्ह्याची सीमा सोलापूर जिल्ह्याशी आहे. या सीमेची लांबी सुमारे 200 किलोमीटर आहे. या सीमेवर अनेक डोंगर आणि घाट आहेत. त्यापैकी प्रमुख डोंगर म्हणजे माथेरान, लोणावळा आणि सिंहगड.
• दक्षिणेस पुणे जिल्ह्याची सीमा सातारा जिल्ह्याशी आहे. या सीमेची लांबी सुमारे 100 किलोमीटर आहे. या सीमेवर अनेक नद्या आणि नाले वाहतात. त्यापैकी प्रमुख नदी म्हणजे कोयना.
• पश्चिमेस पुणे जिल्ह्याची सीमा रायगड जिल्ह्याशी आहे. या सीमेची लांबी सुमारे 100 किलोमीटर आहे. या सीमेवर अनेक किल्ले आणि अभयारण्ये आहेत. त्यापैकी प्रमुख किल्ले म्हणजे तोरणा, राजगड आणि लोहगड.
• वायव्येस पुणे जिल्ह्याची सीमा ठाणे जिल्ह्याशी आहे. या सीमेची लांबी सुमारे 50 किलोमीटर आहे. या सीमेवर अनेक नद्या आणि नाले वाहतात. त्यापैकी प्रमुख नदी म्हणजे उल्हास.

पुणे जिल्ह्याचे क्षेत्रफळ

पुणे जिल्हा महाराष्ट्राच्या पश्चिम भागात सह्याद्रीच्या पायथ्याशी वसलेला असून त्याचे भौगोलिक क्षेत्रफळ 15,642 चौरस किलोमीटर आहे. क्षेत्रफळानुसार तो महाराष्ट्रातील दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. त्याची लांब पश्चिम ते पूर्व सुमारे 230 किलोमीटर आणि रुंदी उत्तर ते दक्षिण सुमारे 140 किलोमीटर आहे. हे क्षेत्र तीन भौगोलिक विभागात विभागले गेले आहे

पुणे जिल्ह्यातील तालुके

पुणे जिल्ह्यात २ महानगरपालिका, १४ तालुके आणि १,४०१ ग्रामपंचायती आहेत. पुणे शहर हे जिल्ह्याचे मुख्यालय आहे. पुणे जिल्ह्यातील तालुके खालीलप्रमाणे आहेत: आंबेगाव, इंदापूर, खेड, जुन्नर, दौंड, पुणे शहर,पुरंदर,बारामती,भोर,मावळ,मुळशी,वेल्हे, शिरूर, हवेली

पुणे जिल्ह्याची लोकसंख्या

पुणे जिल्ह्याची लोकसंख्या २०२४ च्या जनगणनेनुसार ९४,२६,९५९ आहे.एकूण लोकसंख्या घनता ६,००० लोक प्रति चौरस किलोमीटर आहे. पुणे जिल्ह्यात ८७.२ टक्के लोक साक्षर आहेत. त्यापैकी पुरुष साक्षरता दर ९२.५ टक्के आहे, तर महिला साक्षरता दर ८२.१ टक्के आहे.

पुणे जिल्ह्यातील वनक्षेत्र

पुणे जिल्ह्यात 1,821 चौरस किलोमीटर म्हणजेच 10.94 टक्के क्षेत्र वनक्षेत्र आहे. पुणे जिल्ह्यातील वनक्षेत्रात सह्याद्री पर्वतरांगांचा समावेश होतो. या पर्वतरांगांमध्ये अनेक उंच-सखल टेकड्या, डोंगर, घनदाट जंगल, धबधबे, नद्या आणि तलाव आहेत.

पुणे जिल्ह्यातील नद्या

पुणे जिल्हा सह्याद्रीच्या पर्वतरांगा आणि दख्खनच्या पठाराच्या मिठीत वसलेला आहे. या सुपीक जमिनीला जीवनदान देणाऱ्या अनेक नद्यांचे घर आहे. या नद्या फक्त पाणीपुरवठाच करत नाहीत, तर त्या पुण्याच्या सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक वारसातही महत्त्वाची भूमिका बजावतात. चला तर मग, पुणे जिल्ह्यातील काही प्रमुख नद्यांची ओळख करून घेऊया:

1. मुठा नदी:पुण्याला जीवनरेखा मानली जाणारी ही नदी सह्याद्रीच्या पर्वतात उगम पावते आणि पुणे शहरातून वाहते. ती पुण्यातील अनेक धरणांचा स्रोत असून, पिण्याच्या पाण्याचाही पुरवठा करते. मुठा नदीच्या काठावर असलेले शनिवारवाडा आणि आर्यभट्ट रिसर्च ऑब्झर्वेटरी ही पर्यटनासाठी प्रसिद्ध ठिकाणे आहेत.
2. मुळा नदी:मुठा नदीप्रमाणेच मुळा नदी देखील सह्याद्रीच्या पर्वतात उगम पावते आणि पुणे शहरातून वाहते. या दोन्ही नद्यांचे संगम झाल्यानंतर ती भीमा नदीला जन्म देतात. मुळा नदीच्या काठावर असलेले मुळशी धरण हे पिकनिकसाठी प्रसिद्ध ठिकाण आहे.
3. पवना नदी:सह्याद्रीच्या पर्वतात उगम पावणारी ही नदी मावळ तालुक्यातून वाहते आणि पवना धरणाला जन्म देते. हे धरण पुण्याला पिण्याचे पाणी पुरवठा करते. पवना नदीच्या खोऱ्यात असलेले सिंहगड किल्ला आणि शिवसृष्टी हे पर्यटनासाठी प्रसिद्ध ठिकाणे आहेत.
4. नीरा नदी:अहमदनगर जिल्ह्यात उगम पावणारी ही नदी इंदापूर तालुक्यातून वाहते आणि भीमा नदीला मिळते. नीरा नदीच्या काठावर असलेले निरा नरसिंहपूर हे तीर्थक्षेत्र असून, भगवान विष्णूच्या नृसिंह अवताराचे मंदिर आहे.
5. इंद्रायणी नदी:भोर तालुक्यात उगम पावणारी ही नदी मावळ आणि आंबेगाव तालुक्यातून वाहते आणि मुळा नदीला मिळते. इंद्रायणी नदीच्या काठावर असलेले लोनोवाला आणि व्हर्च्युअल लेक्स ही पर्यटनासाठी प्रसिद्ध ठिकाणे आहेत.
6. पुष्पावती नदी:जुन्नर तालुक्यात उगम पावणारी ही नदी जुन्नरच्या गिर्यारोख्यांमधून वाहते आणि मुळा नदीला मिळते. पुष्पावती नदीच्या काठावर असलेले जुन्नर लेणी हे बौद्ध लेणींचे प्रसिद्ध ठिकाण आहे.
7. राम नदी:मावळ तालुक्यात उगम पावणारी ही नदी शिळवणे गावाजवळ मुळा नदीला मिळते. राम नदीच्या काठावर असलेले शिवथर गिर्यारोखे हे ट्रेकिंगसाठी प्रसिद्ध ठिकाण आहे.
8. कानंदी नदी:भोर तालुक्यात उगम पावणारी ही नदी मावळ आणि जुन्नर तालुक्यातून वाहते आणि पुष्पावती नदीला मिळते. कानंदी नदीच्या काठावर असलेले तळेगाव धरण हे जलसागरासाठी प्रसिद्ध ठिकाण आहे.
9. कुंडली नदी:जुन्नर तालुक्यात उगम पावणारी ही नदी जुन्नरच्या गिर्यारोख्यांमधून वाहते आणि पुष्पावती नदीला मिळते. कुंडली नदीच्या काठावर असलेले गणेश लेणी हे बौद्ध लेणींचे प्रसिद्ध ठिकाण आहे.
10. गुंजवणी नदी:भोर तालुक्यात उगम पावणारी ही नदी मावळ तालुक्यातून वाहते आणि इंद्रायणी नदीला मिळते. गुंजवणी नदीच्या काठावर असलेले शिरवळ हे पक्षीनिरीक्षणासाठी प्रसिद्ध ठिकाण आहे.
11. देव नदी:जुन्नर तालुक्यात उगम पावणारी ही नदी जुन्नरच्या गिर्यारोख्यांमधून वाहते आणि मुळा नदीला मिळते. देव नदीच्या काठावर असलेले मनमोहन तलाव हे पिकनिकसाठी प्रसिद्ध ठिकाण आहे.
12. नाग नदी (पुणे जिल्हा):जुन्नर तालुक्यात उगम पावणारी ही नदी जुन्नरच्या गिर्यारोख्यांमधून वाहते आणि मुळा नदीला मिळते. नाग नदीच्या काठावर असलेले शिळोत्खंबाड लेणी हे बौद्ध लेणींचे प्रसिद्ध ठिकाण आहे.
13. भामा नदी:मावळ तालुक्यात उगम पावणारी ही नदी मावळ आणि तळेगाव तालुक्यातून वाहते आणि पवना नदीला मिळते. भामा नदीच्या काठावर असलेले मोरगिरी किल्ला हे ट्रेकिंगसाठी प्रसिद्ध ठिकाण आहे.
14. मीना नदी:शिरूर तालुक्यात उगम पावणारी ही नदी शिरूर आणि बारामती तालुक्यातून वाहते आणि मोसी नदीला मिळते. मीना नदीच्या काठावर असलेले भिमाशंकर ज्योतिर्लिंग मंदिर हे तीर्थक्षेत्र आहे.
15. मांडवी नदी:जुन्नर तालुक्यात उगम पावणारी ही नदी जुन्नरच्या गिर्यारोख्यांमधून वाहते आणि मुळा नदीला मिळते. मंडवी नदीच्या काठावर असलेले लेण्याद्री लेणी हे बौद्ध लेणींचे प्रसिद्ध ठिकाण आहे.
16. येलवंती नदी:बारामती तालुक्यात उगम पावणारी ही नदी बारामती आणि शिरूर तालुक्यातून वाहते आणि भीमा नदीला मिळते. येलवंती नदीच्या काठावर असलेले रणजणी तलाव हे पिकनिकसाठी प्रसिद्ध ठिकाण आहे.

पुणे जिल्ह्यातील धरणे

• आंध्रा धरण: मुळशी नदीच्या उजव्या काठावर असलेले हे धरण खडकवासला धरणापासून सुमारे 12 किलोमीटर अंतरावर आहे. या धरणाची पाणी साठवण्याची क्षमता 16.30 टीएमसी आहे. हे धरण पिण्याचे पाणी पुरवठा आणि सिंचनासाठी वापरले जाते.
• आयएनएस शिवाजी तलाव: 1872 मध्ये बांधलेला हा तलाव पुण्यातील सर्वात जुने धरणांपैकी एक आहे. तो मुळशी नदीच्या डाव्या काठावर आहे आणि त्याची पाणी साठवण्याची क्षमता 1.15 टीएमसी आहे. हा तलाव पिण्याच्या पाण्यासाठी वापरला जातो.
• खडकवासला धरण: पुण्यापासून 20 किलोमीटर अंतरावर असलेले हे धरण मुळशी नदीवर बांधलेले आहे. या धरणाची पाणी साठवण्याची क्षमता 211.15 टीएमसी आहे. हे धरण पुण्याला पिण्याचे पाणी पुरवठा करते, तसेच पुणे आणि आसपासच्या क्षेत्राला सिंचनासाठी पाणी पुरवठा करते.
• चपेट धरण: मावळ तालुक्यातील असलेले हे धरण कळंब नदीवर बांधलेले आहे. या धरणाची पाणी साठवण्याची क्षमता 3.92 टीएमसी आहे. हे धरण पिण्याच्या पाण्यासाठी आणि सिंचनासाठी वापरले जाते.
• तुंगार्ली धरण: शिरुर तालुक्यात असलेले हे धरण मुळा नदीवर बांधलेले आहे. या धरणाची पाणी साठवण्याची क्षमता 12.28 टीएमसी आहे. हे धरण पिण्याच्या पाण्यासाठी आणि सिंचनासाठी वापरले जाते.
• देवघर धरण: खेड तालुक्यात असलेले हे धरण गिर्डे नदीवर बांधलेले आहे. या धरणाची पाणी साठवण्याची क्षमता 5.03 टीएमसी आहे. हे धरण पिण्याच्या पाण्यासाठी आणि सिंचनासाठी वापरले जाते.
• पवना धरण: मुळशी तालुक्यात असलेले हे धरण पवना नदीवर बांधलेले आहे. या धरणाची पाणी साठवण्याची क्षमता 112.52 टीएमसी आहे. हे धरण पुण्याला पिण्याचे पाणी पुरवठा करते, तसेच पुणे आणि आसपासच्या क्षेत्राला सिंचनासाठी पाणी पुरवठा करते.
• पवना प्रकल्प: पवना धरणाच्या खालील बाजूस असलेला हा प्रकल्प पाणी वीज निर्मितीसाठी वापरला जातो.
• पिंपळगाव धरण: भोर तालुक्यात असलेले हे धरण मुळा नदीवर बांधलेले आहे. या धरणाची पाणी साठवण्याची क्षमता 46.10 टीएमसी आहे. हे धरण पिण्याच्या पाण्यासाठी आणि सिंचनासाठी वापरले जाते.
• भुशी धरण: शिरुर तालुक्यात असलेले हे धरण मुळा नदीवर बांधलेले आहे. या धरणाची पाणी साठवण्याची क्षमता 8.06 टीएमसी आहे.
• माणिकडोह धरण: मुळशी तालुक्यात असलेले हे धरण मुळशी नदीवर बांधलेले आहे. या धरणाची पाणी साठवण्याची क्षमता 8.40 टीएमसी आहे. हे धरण पिण्याच्या पाण्यासाठी आणि सिंचनासाठी वापरले जाते.
• लॉइड्‌स डॅम: पुण्याच्या शहरातच असलेले हे धरण मुठा नदीवर बांधलेले आहे. या धरणाची पाणी साठवण्याची क्षमता 4.62 टीएमसी आहे. हे धरण पुण्याला पिण्याचे पाणी पुरवठा करते.
• लोणावळा तलाव: लोणावळा येथे असलेला हा तलाव इंद्रायणी नदीवर बांधलेला आहे. या तलावाची पाणी साठवण्याची क्षमता 6.22 टीएमसी आहे. हा तलाव लोणावळा शहराला पिण्याचे पाणी पुरवठा करतो.
• वडज धरण: मुळशी तालुक्यात असलेले हे धरण वडज नदीवर बांधलेले आहे. या धरणाची पाणी साठवण्याची क्षमता 7.26 टीएमसी आहे. हे धरण सिंचनासाठी पाणी पुरवठा करते.
• वरसगाव धरण: शिरुर तालुक्यात असलेले हे धरण मुळा नदीवर बांधलेले आहे. या धरणाची पाणी साठवण्याची क्षमता 5.32 टीएमसी आहे. हे धरण सिंचनासाठी पाणी पुरवठा करते.
• वळवण धरण: मुळशी तालुक्यात असलेले हे धरण कात्रज नदीवर बांधलेले आहे. या धरणाची पाणी साठवण्याची क्षमता 2.15 टीएमसी आहे. हे धरण पिण्याच्या पाण्यासाठी आणि सिंचनासाठी वापरले जाते.
• शिरवटा धरण: भोर तालुक्यात असलेले हे धरण मुळा नदीवर बांधलेले आहे. या धरणाची पाणी साठवण्याची क्षमता 23.72 टीएमसी आहे. हे धरण पिण्याच्या पाण्यासाठी आणि सिंचनासाठी वापरले जाते.

या सर्व धरणांमुळे पुणे शहर आणि जिल्ह्यातील पाणी आणि सिंचनाची गरज भागते. हे धरण पर्यावरणाच्या संतुलनातही महत्त्वाची भूमिका बजावतात. अशा प्रकारे, पुणे जिल्ह्यातील धरणे ही आपल्या आर्थिक आणि पर्यावरणीय विकासाची जीवनस्रोत आहेत.

पुणे जिल्ह्याचे हवामान

पुणे जिल्ह्यात उन्हाळा मार्च ते मे महिन्यांदरम्यान असतो उन्हाळ्यात पुणे खूपच गरम होते. तापमान नेहमीच 35°C पेक्षा जास्त असते आणि चटक ऊन पडते.
पुणे जिल्ह्यात पावसाळा जून ते सप्टेंबर महिन्यांदरम्यान असतो पावसाळात पुणे हिरवगार होते! जोरदार पावसाने सर्वत्र चैतन्य येतं. पाण्याचे धारा वाहतात आणि निसर्ग सुंदर दिसतो.
पुणे जिल्ह्यात हिवाळा ऑक्टोबर ते फेब्रुवारी महिन्यांदरम्यान असतो हिवाळ्यात पुण्याचं हवामान सुखद होते. तापमान 12°C पर्यंत खाली येऊ शकतं, पण बहुतेक वेळा 20°C ते 25°C च्या आसपास असतं.

पुणे जिल्ह्यातील पिके

पुणे जिल्हा हा महाराष्ट्रातील एक महत्त्वाचा कृषी जिल्हा आहे. जिल्ह्यातील प्रमुख पिके खालीलप्रमाणे आहेत:

• खरीप हंगामातील पिके: बाजरी, तांदूळ, सोयाबीन, कापूस, उडीद, मूग, तूर, भुईमूग, तीळ, सूर्यफूल, इ.
• रब्बी हंगामातील पिके: गहू, हरभरा, मका, जवस, राय, चना, इ.

पुणे जिल्ह्यातील पर्यटनस्थळे

पुणे जिल्हा महाराष्ट्रातील एक प्रमुख जिल्हा आहे. हा जिल्हा आपल्या ऐतिहासिक स्थळे, नैसर्गिक सौंदर्य आणि सांस्कृतिक महत्त्वासाठी ओळखला जातो. पुणे जिल्ह्यातील काही प्रमुख पर्यटन स्थळे खालीलप्रमाणे आहेत:

• शनिवारवाडा: पुणे शहरातील हे ऐतिहासिक किल्ले शहराचे एक प्रमुख आकर्षण आहे. हे किल्ले छत्रपती शिवाजी महाराजांनी बांधले होते आणि त्यांच्या मृत्यूनंतर ते पेशवाईचे राजवाडे होते.
• शिवनेरी किल्ला: पुणे जिल्ह्यातील जुन्नर शहरातील हे किल्ले शिवाजी महाराजांचे जन्मस्थान आहे. हा किल्ला रायगड किल्ल्याचा पूर्ववर्ती होता आणि शिवाजी महाराजांनी या किल्ल्यावरून आपले सैन्य रायगडवर नेले होते.
• खडकवासला धरण: पुणे शहराला पाणीपुरवठा करणारे हे प्रमुख धरण आहे. हे धरण पुणे जिल्ह्यातील खडकवासला गावात आहे आणि त्याचे बांधकाम 1924 मध्ये झाले होते.
• कात्रज लेणी: पुणे शहरातील कात्रज गावात असलेल्या या लेणी 8 व्या शतकात बांधल्या गेल्या होत्या. या लेणी बौद्ध भिक्षूंनी बांधल्या होत्या आणि त्यात अनेक शिल्पे आणि चित्रे आहेत.
• सिंहगड किल्ला: पुणे जिल्ह्यातील सिंहगड गावात असलेल्या हा किल्ला 17 व्या शतकात बांधला गेला होता. हा किल्ला छत्रपती शिवाजी महाराजांनी बांधला होता आणि त्याने अनेक महत्त्वाच्या लढाया जिंकल्या.
• लोणावळा: पुणे जिल्ह्यातील लोणावळा हे एक लोकप्रिय पर्यटन स्थळ आहे. येथे अनेक नैसर्गिक धबधबे, तलाव आणि घनदाट जंगले आहेत.
• खंडाला: पुणे जिल्ह्यातील खंडाला हे एक आध्यात्मिक पर्यटन स्थळ आहे. येथे अनेक मंदिरे आणि आश्रम आहेत.
• भंडारदरा: पुणे जिल्ह्यातील भंडारदरा हे एक जलाशय आहे. येथे अनेक पक्षी अभयारण्ये आहेत आणि येथे पक्षी निरीक्षण करण्यासाठी अनेक लोक येतात.
• जेजुरी: पुण्यापासून 40 किलोमीटर अंतरावर असलेले हे गाव खंडोबाच्या प्राचीन मंदिरासाठी प्रसिद्ध आहे. हे मंदिर सह्याद्रीच्या टेकडीवर असून त्याच्यापर्यंत पोहोचण्यासाठी 200 पायऱ्या चढून जावे लागतात. या मंदिरातून निसर्गाचे मनमोहक दृश्य दिसते.
• अष्टविनायक गणपती मंदिरे: महाराष्ट्रात गणपतीची आठ स्वयंभू मूर्ती आहेत आणि त्यांची मंदिरे अष्टविनायक म्हणून ओळखली जातात. यापैकी सहा गणपती पुणे जिल्ह्यात आहेत. ही मंदिरे म्हणजे मोरगावचा मोरेश्वर, थेऊरचा चिंतामणी, रांजणगावचा महागणपती, ओझरचा विघ्नहर आणि लेण्याद्रीचा गिरीजात्मक. या मंदिरांना भेट देणे हे एक भाविक अनुभव आहे.
• पुणे स्नेक पार्क: निसर्गप्रेमींसाठी पुणे स्नेक पार्क हा नक्कीच आवडेल असे ठिकाण आहे. येथे विविध प्रकारचे साप पहायला मिळतात. तसेच येथे सापांच्या विषाबद्दल आणि त्यांच्या संरक्षणाबद्दल माहिती देणारे प्रदर्शनही असते.
• राजीव गांधी उद्यान: पुण्यातील सर्वात मोठ्या उद्यानांपैकी एक असलेले हे उद्यान निसर्गाचा आनंद घेण्यासाठी उत्तम ठिकाण आहे. येथे मोठे तलाव, फुलझाडांची बाग, खेळाचे मैदान आणि बालवाडी आहेत. हे उद्यान कुटुंबासह फिरण्यासाठी एक आदर्श ठिकाण आहे.
• शिवसागर तलाव: पुण्यातील सर्वात लोकप्रिय पर्यटन स्थळांपैकी एक असलेला हा तलाव निसर्गाचा आनंद घेण्यासाठी उत्तम ठिकाण आहे. या तलावाच्या काठावर बोटिंग, हॉर्स राइडिंग आणि इतर अनेक मनोरंजक क्रिया करता येतात. सकाळी किंवा संध्याकाळी या तलावाच्या काठावर फिरणे हा एक चांगला व्यायाम आहे.

अशाप्रकारे आपला आजचा लेख पूर्ण झाला. आज आपण महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्याची संपूर्ण माहिती बघीतली. त्यामध्ये सुरवातीला आपण पुणे जिल्ह्याचा इतिहास बघितला. त्यानंतर आपण भौगोलिक माहिती, सीमा, पुणे जिल्ह्याचे क्षेत्रफळ, तालुके किती व कोणते, जिल्ह्याची लोकसंख्या, वनक्षेत्र, नद्या, धरणे, हवामान, पिके या सर्वांबद्दल विस्तृत माहिती बघितली आणि शेवटी आपण पुणे जिल्ह्यातील पर्यटन स्थळांबद्दल माहिती बघितली. अशाप्रकारे आपला आजचा लेख पूर्ण झाला.
या लेखाबद्दल तुमच्या प्रतिक्रिया नक्की द्या आणि या लेखात असलेल्या माहिती व्यतिरिक्त तुमचा जवळ पुणे जिल्ह्याबद्दल जास्तीची माहिती असल्यास आम्हाला नक्की कळवा आम्ही या लेखात ती समाविष्ट करू.